Drodzy bracia i siostry!

Dziś, w Środę Popielcową, rozpoczynamy liturgiczny okres Wielkiego Postu, czterdzieści dni, które przygotowują nas do celebracji Świętej Paschy; jest to czas szczególnego zaangażowania w naszą duchową drogę. Liczba 40 pojawia się wiele razy w Piśmie Świętym. W sposób szczególny odnosi się ona do czterdziestu lat, podczas których naród izraelski wędrował przez pustynię: był to długi czas formacji, aby stać się Ludem Bożym, a zarazem długi okres zawsze obecnej pokusy niewierności przymierzu z Bogiem.

Czterdzieści dni wędrował prorok Eliasz na górę Boga – Horeb; także czterdzieści dni przebywał Jezus na pustyni, gdzie był kuszony przez diabła, zanim rozpoczął swoje życie publiczne. W tej katechezie chciałbym zatrzymać się właśnie na tym wydarzeniu z ziemskiego życia Syna Bożego, o którym będziemy czytać w najbliższą niedzielę. Przede wszystkim pustynia, na którą oddala się Jezus, jest miejscem ciszy, ubóstwa, gdzie człowiek pozbawiony jest oparcia materialnego i staje wobec podstawowych pytań o istnienie; jest przynaglany, aby kierować się ku temu, co istotne i właśnie dlatego jest mu łatwiej spotkać Boga.

Jednak pustynia jest także miejscem śmierci, ponieważ tam, gdzie nie ma wody, nie ma także życia; jest ona również miejscem samotności, w której człowiek bardziej odczuwa pokusę. Jezus udaje się na pustynię i tam jest kuszony, aby opuścił drogę wskazaną Mu przez Boga Ojca i by poszedł drogami łatwiejszymi i światowymi (por. Łk 4,1–13). W ten sposób bierze On na siebie nasze pokusy, niesie naszą nędzę, aby zwyciężyć złego i otworzyć przed nami drogę do Boga, drogę nawrócenia. Rozważanie pokus, jakim poddany był Jezus na pustyni, jest zaproszeniem każdego z nas do dania odpowiedzi na podstawowe pytanie: "Co naprawdę liczy się w naszym życiu?". W pierwszej pokusie diabeł proponuje Jezusowi przemianę kamienia w chleb, aby zaspokoić głód. Jezus odpowiada, że owszem, człowiek żyje także chlebem, ale nie samym chlebem; nie zaspokajając głodu prawdy, głodu Boga, człowiek nie może się zbawić (por. w. 3–4). W drugiej pokusie diabeł proponuje Jezusowi drogę potęgi: prowadzi Go w górę i chce Mu ofiarować panowanie nad światem; lecz nie taka jest Boża droga: Jezus wie dobrze, że to nie potęgi światowe zbawiają świat, lecz moc krzyża, pokory i miłości (por. w. 9–12). W trzeciej pokusie diabeł proponuje Jezusowi, aby rzucił się z narożnika Świątyni Jerozolimskiej, aby Bóg ocalił Go przez swoich aniołów, czyli aby uczynił coś sensacyjnego, wystawiając na próbę samego Boga. Jezus odpowiedział, że Bóg nie jest przedmiotem, któremu dyktuje się nasze warunki: jest Panem wszystkiego (por. w. 5–8).

Jakie jest sedno trzech pokus, jakim poddany jest Jezus? Jest nim propozycja, aby wykorzystać Boga dla własnych interesów, dla własnej chwały i dla własnego sukcesu. W istocie chodzi o postawienie siebie na miejscu Boga, usuwając Go i sugerując, iż jest niepotrzebny. Każdy więc powinien zapytać siebie samego, jakie miejsce ma Bóg w moim życiu. Czy On jest Panem czy ja sam? Przezwyciężyć pokusę podporządkowania Boga sobie i swoim interesom lub umieszczenia Go z boku i nawrócić się na właściwy porządek priorytetów, aby dać Bogu pierwsze miejsce – jest to droga, którą musi przejść każdy chrześcijanin. "Nawracajcie się" – to zaproszenie, które wielokrotnie usłyszymy podczas Wielkiego Postu, oznacza naśladowanie Jezusa w taki sposób, aby Jego Ewangelia była praktycznym przewodnikiem w życiu; oznacza pozwolić, aby Bóg nas nawracał, przestać myśleć, że to my jesteśmy jedynymi budowniczymi naszej egzystencji; oznacza uznać, że jesteśmy stworzeniami, które zależą od Boga, od Jego miłości i jedynie "tracąc" nasze życie w Nim, możemy je zyskać. A to wymaga dokonywania naszych wyborów w świetle Słowa Bożego.

Dzisiaj nie można już być chrześcijanami tylko na skutek tego, że żyjemy w społeczeństwie, które ma swoje chrześcijańskie korzenie. Także ci, którzy urodzili się w rodzinie chrześcijańskiej i otrzymali religijne wychowanie, każdego dnia muszą odnawiać swój wybór bycia chrześcijaninem, dawać Bogu pierwsze miejsce wobec pokus proponowanych nieustannie przez zsekularyzowaną kulturę, wobec krytycznego osądu wielu współczesnych [ludzi]. Próby, którym nowoczesne społeczeństwo poddaje chrześcijan, są istotnie liczne i dotykają życia osobistego i społecznego. Nie jest łatwo dokonywać wyboru i być wiernym chrześcijańskiemu małżeństwu, praktykować miłosierdzie w życiu codziennym, pozostawić miejsce na modlitwę i wewnętrzną ciszę; nie jest łatwo przeciwstawić się publicznie opcjom, które wielu uważa za oczywiste, jak eutanazja w przypadku poważnych chorób czy selekcja embrionów w celu zapobiegania chorobom dziedzicznym. Pokusa, aby odłożyć na bok wiarę, jest zawsze obecna, a nawrócenie staje się odpowiedzią Bogu, która musi być wielokrotnie potwierdzana w życiu.

Przykładem i inspiracją są wielkie nawrócenia, jak np. św. Pawła w drodze do Damaszku czy św. Augustyna, ale także w naszych czasach zagubienia sacrum łaska Boża działa i dokonuje cudów w życiu wielu ludzi. Pan niestrudzenie puka do drzwi człowieka w różnych kontekstach społecznych i kulturowych, które wydają się pochłonięte przez sekularyzację, jak to miało miejsce w przypadku prawosławnego Rosjanina, Pawła Florenskiego. Po całkowicie agnostycznym wychowaniu, kiedy to odczuwał autentyczną wrogość wobec nauk religijnych udzielanych mu w szkole, uczony Florenski zawoła: "Nie, nie można żyć bez Boga" i całkowicie zmieni swoje życie, zostając mnichem. Myślę również o postaci Etty Hillesum, młodej Holenderki pochodzenia żydowskiego, która ginie w Auschwitz. Początkowo jest daleko od Boga, odkrywa Go, patrząc głęboko w siebie, i pisze: "Jest we mnie bardzo głęboka studnia. A Bóg jest w tej studni. Czasami udaje mi się do Niego dotrzeć, ale częściej pokrywają Go skała i piasek: Bóg jest więc tam pogrzebany. Trzeba, żebym Go ponownie odkopała" (Dziennik, 97). W swoim rozproszonym i niespokojnym życiu odkrywa Boga w pośród wielkiej tragedii XX wieku, holocaustu. Ta młoda dziewczyna, krucha i w niczym nie znajdująca satysfakcji, przemieniona przez wiarę, staje się kobietą pełną miłości i wewnętrznego pokoju, zdolną powiedzieć: "Żyję nieustannie w wewnętrznej bliskości z Bogiem". Zdolność, aby przeciwstawić się ideologicznym pochlebstwom jej czasów, aby wybrać poszukiwanie prawdy i otworzyć się na wiarę, pochodzi ze świadectwa innej kobiety naszych czasów, od Amerykanki Dorothy Day. W swojej autobiografii wyznaje otwarcie, że poddała się pokusie rozwiązywania wszystkiego przez politykę, idąc za marksizmem: "Chciałam iść razem z protestującymi, pójść do więzienia, pisać, wpływać na innych i światu zostawić moje marzenie. Ile pychy i szukania samej siebie było w tym wszystkim". Droga do wiary w środowisku tak zsekularyzowanym była czymś szczególnie trudnym, ale Łaska i tak działa, jak sama to podkreśla: "Na pewno odczuwałam pragnienie chodzenia częściej do kościoła, aby przyklęknąć, aby modlić się z pochyloną głową. Można by powiedzieć, że to był ślepy instynkt, gdyż nie byłam świadoma modlitwy, ale chodziłam, zanurzałam się w atmosferę modlitwy". Bóg ją prowadził ku świadomemu przylgnięciu do Kościoła, ku życiu poświęconemu wywłaszczonym.

W naszej epoce nie brakuje intensywnych nawróceń tych, którzy po uzyskaniu może powierzchownego chrześcijańskiego wychowania na lata oddalili się od wiary, aby potem na nowo odkryć Chrystusa i Jego Ewangelię. "Oto stoję u drzwi i kołaczę. Jeśli kto posłyszy mój głos – czytamy w Księdze Apokalipsy (3, 20) – i drzwi otworzy, wejdę do niego i będę z nim wieczerzał, a on ze Mną". Nasz wewnętrzny człowiek musi przygotować się, aby być odwiedzonym przez Boga i właśnie dlatego nie może pozwolić, aby zawładnęły nim iluzje, pozory i rzeczy materialne. W tym czasie Wielkiego Postu odnówmy nasze postanowienie kroczenia ku nawróceniu, pokonajmy skłonność zabiegania tylko o nas samych i zamiast tego uczyńmy miejsce dla Boga, patrząc Jego oczyma na naszą codzienność. Alternatywa zamknięcia się w naszym egoizmie albo otwarcia się na miłość Boga i innych ludzi odpowiada – możemy tak powiedzieć – alternatywie przy kuszeniu Jezusa: to znaczy alternatywie władzy ludzkiej albo miłości krzyża, odkupienia widzianego jedynie poprzez dobra materialne albo odkupienia, które jest powierzeniem się Bogu i oddaniem Jemu pierwszego miejsca w życiu. Nawrócenie nie jest zamknięciem się w poszukiwaniu własnego sukcesu, prestiżu, pozycji, ale polega na tym, aby w małych rzeczach każdego dnia prawda, wiara w Boga i miłość stawały się czymś najważniejszym.

Po polsku:

Drodzy polscy pielgrzymi! Dziś, w Środę Popielcową, rozpoczynamy okres Wielkiego Postu. Liturgia poprowadzi nas ku tajemnicy męki, śmierci i zmartwychwstania Bożego Syna. Jest to droga nawrócenia i uświęcenia, dzięki łasce Bożej, która wyprzedza nasze osobiste wysiłki ku przemianie życia i wierności Chrystusowi. Pamiętajmy, że modlitwa, post, jałmużna, a szczególnie sakramenty święte są jej niewyczerpanym źródłem. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus!

Po francusku:

Drodzy bracia i siostry! Rozpoczynamy dziś Wielki Post, 40 dni przygotowania do Świętej Paschy. Liczba "40" kilkakrotnie powtarza się w Piśmie Świętym. W tej katechezie chciałbym zatrzymać się na 40 dniach, które Jezus spędził na pustyni kuszony przez demona. Jego pokusy zapraszają każdego z nas do tego, by odpowiedzieć sobie na fundamentalne pytanie: "Co tak naprawdę liczy się w naszym życiu?". Nie zaspokajając głodu prawdy i Boga, człowiek nie może się zbawić. To nie światowa potęga ocala świat, ale potęga krzyża, pokory i miłości. Bóg jest Panem wszystkiego. Nie może być traktowany instrumentalnie, wykorzystywany do naszych własnych interesów: w takim wypadku stawialibyśmy się na Jego miejscu. Dzisiejsze społeczeństwo poddaje chrześcijanina wielu próbom, które dotyczą jego życia osobistego i społecznego. Pokusa jest stale obecna; sacrum zanika. Ale łaska Boża nieustannie działa cuda w życiu wielu ludzi, którzy nawracają się czy powracają do Boga. Nawracać się to postępować w taki sposób, ażeby prawda, wiara w Boga i miłość każdego dnia stawały się dla nas najważniejszą sprawą.

Z radością pozdrawiam pielgrzymów języka francuskiego, szczególnie licznie zebranych tu licealistów! Zachęcam was, byście w Wielkim Poście odnowili wasze postanowienia dotyczące nawrócenia. By temu podołać, nie pozwólcie, żeby opanował was egoizm, poszukiwanie wyłącznie osobistego sukcesu, iluzja, to, co powierzchowne oraz rzeczy materialne. Dajcie raczej pierwszeństwo Bogu, zawierzcie się Mu i Jego oczyma patrzcie na codzienną rzeczywistość. Świętego czasu Wielkiego Postu!

Na zakończenie:

Drodzy bracia i siostry! Dziękuję wam za waszą życzliwość. Jak wiecie, postanowiłem zrezygnować z posługi, jaką Pan mi powierzył 19 kwietnia 2005 roku. Uczyniłem to z pełną wolnością dla dobra Kościoła, po długiej modlitwie i rozważeniu tego przed Bogiem w moim sumieniu, w pełni świadom powagi tego aktu, ale równocześnie świadom, że nie jestem już w stanie dalej sprawować posługi Piotrowej tą siłą fizyczną i duchową, jakiej ona wymaga. Podtrzymuje mnie i oświeca ta pewność, że Kościół jest Chrystusowy, któremu nigdy nie zabraknie Jego przewodnictwa i zatroskania. Dziękuję wszystkim za miłość i modlitwę, jaką mi towarzyszycie. W tych niełatwych dla mnie dniach niemal fizycznie mogłem odczuć moc modlitwy, moc, którą wasza miłość i modlitwa mi daje. Módlcie się nadal za mnie, za Kościół i za przyszłego Papieża. Pan Bóg będzie nas prowadził.